Ο όρος “μεταβολικό σύνδρομο” χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1970 από τον Herman Haller, ο οποίος μελετούσε διάφορους κινδύνους που σχετίζονται με την αθηροσκλήρωση. (Dabke, K., Hendrick, G., & Devkota, S. 2019)
Το μεταβολικό σύνδρομο είναι ένα σύμπλεγμα μεταβολικών παραγόντων κινδύνου που χαρακτηρίζεται από κοιλιακή παχυσαρκία, δυσλιπιδαιμία, χαμηλά επίπεδα χοληστερόλης λιποπρωτεϊνών υψηλής πυκνότητας , υπέρταση και αντίσταση στην ινσουλίνη. Τροποποιήσεις στον τρόπο ζωής, ιδιαίτερα στις διατροφικές συνήθειες, είναι η κύρια θεραπευτική στρατηγική για τη θεραπεία και τη διαχείριση του μεταβολικού συνδρόμου, αλλά δεν έχει καθιερωθεί κάποιο αποτελεσματικό διατροφικό πρότυπο για τη διαχείρισή του. Τροποποιήσεις όπως η βελτίωση της ποιότητας των τροφίμων ή αλλαγή της κατανομής των μακροθρεπτικών συστατικών, έδειξαν ευεργετικές επιδράσεις στις συνθήκες του μεταβολικού συνδρόμου. (Castro-Barquero et al., 2020)
Τα κριτήρια που ορίζουν το μεταβολικό σύνδρομο είναι:
- Το αυξημένο κοιλιακό λίπος ή αυξημένη περίμετρος μέσης (άνδρες >102 εκατοστά, γυναίκες >88 εκατοστά ), ενώ ταυτόχρονα συνυπάρχουν δύο από τα παρακάτω:
- Παχυσαρκία (ΔΜΣ >30 kg/m2 ),
- Αυξημένα τριγλυκερίδια νηστείας (>150 mg/dl),
- Χαμηλά επίπεδα HDL χοληστερόλης (<40 mg/dl άνδρες και < 50 mg/dl γυναίκες),
- Αυξημένη αρτηριακή πίεση (>130/85 mmHg),
- Υψηλό επίπεδο γλυκόζης νηστείας (>100mg/dl) ή διαγνωσμένος σακχαρώδης διαβήτης. (Leslie et al., 2013)
Τι είναι το μεταβολικό σύνδρομο;
Το μεταβολικό σύνδρομο είναι μια σύνθετη παθοφυσιολογική κατάσταση που προέρχεται κυρίως από το θετικό ισοζύγιο πρόσληψης ενέργειας κι ενεργειακής δαπάνης. Επηρεάζεται επίσης από τη γενετική σύνθεση του ατόμου, τον καθιστικό τρόπο ζωής και άλλους παράγοντες όπως η ποιότητα της διατροφής, η σύνθεση των τροφίμων και η σύνθεση των μικροβίων του εντέρου. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών δεκαετιών ο επιπολασμός του μεταβολικού συνδρόμου αυξήθηκε και παράλληλα η κατανόησή μας για τη βιολογία της ασθένειας. Τα τελευταία χρόνια έχουμε μάθει ότι τα λιποκύτταρα κατηγοριοποιούνται σε λευκά, καφέ και μπεζ. Τα καφέ και τα μπεζ λιποκύτταρα έχουν περισσότερα μιτοχόνδρια και είναι σε θέση να παράγουν περισσότερη θερμογένεση. Άρα δεν είναι μια αδρανής αποθήκη ενέργειας αλλά είναι μεταβολικά ενεργά, εκκρίνοντας πάνω από δώδεκα ορμόνες που επηρεάζουν την όρεξη, τον κορεσμό και τον ενεργειακό μεταβολισμό του σώματος. (Saklayen, 2018)
Το μικροβίωμα του εντέρου έχει γίνει πλέον σημαντικό μέρος της ανθρώπινης βιολογίας στην υγεία και τις ασθένειες. Το υγιές μικροβίωμα αποτρέπει πολλές καρδιαγγειακές παθήσεις καθώς και το μεταβολικό σύνδρομο. Το μικροβίωμα του εντέρου χειρίζεται τον τρόπο με τον οποίο το σώμα επεξεργάζεται τα εξωτερικά ερεθίσματα και μπορεί να μετριάσει τον κίνδυνο εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου. Αλληλεπιδράσεις ορισμένων μικροβίων του εντέρου μπορούν να συμβάλλουν θετικά στη χρόνια φλεγμονή , την παχυσαρκία, την υπεργλυκαιμία και τη δυσλιπιδαιμία. (Dabke, K., Hendrick, G., & Devkota, S. 2019)
Πως αντιμετωπίζεται;
Όπως και στον έλεγχο άλλων επιδημιών, η εκπαίδευση του πληθυσμού σχετικά με τον κίνδυνο για την υγεία του μεταβολικού συνδρόμου είναι πολύ σημαντική. Ένα αρνητικό θερμιδικό ισοζύγιο με στόχο την απώλεια βάρους και λίπους όπως και η καθημερινή άσκηση είναι τα πρώτα βήματα για τον έλεγχο της γλυκόζης, του λιπιδαιμικού προφίλ και της αρτηριακής πίεσης. (Saklayen, 2018)
Μικρές διατροφικές αλλαγές και όχι περιορισμός μεμονωμένων θρεπτικών ουσίων φαίνεται να επιδρούν θετικά στο μεταβολικό σύνδρομο. Συγκριτικά με δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και πολύ περιορισμένες δίαιτες, τα επιστημονικά στοιχεία υποστηρίζουν τη χρήση της μεσογειακής διατροφής για την πρόληψη και τη θεραπεία του. Αυτή η διατροφή αντιπροσωπεύει ένα μοντέλο συμπεριφοράς, έναν “τρόπο ζωής”, που μπορεί να εξασφαλίσει μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής και να βελτιώσει την ίδια την ποιότητα ζωής. (Castro-Barquero et al., 2020)
Το μεταβολικό σύνδρομο τείνει να γίνει μάστιγα στον δυτικό κόσμο αυξάνοντας τις καρδιαγγειακές παθήσεις και τον σακχαρώδη διαβήτη σε μικρότερες ηλικιακές ομάδες. Η απώλεια βάρους, η συστηματική άσκηση, η υποθερμιδική δίαιτα αλλά και η φαρμακευτική αγωγή όταν χρειάζεται, είναι τα «φάρμακα» για την αντιμετώπισή του.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Leslie, D., Lansang, C., Coppack, S., Kennedy, L. (2013). Diabetes.(pp 51). London: CRC P
Castro-Barquero, S., Ruiz-León, A. M., Sierra-Pérez, M., Estruch, R., & Casas, R. (2020). Dietary Strategies for Metabolic Syndrome: A Comprehensive Review. Nutrients, 12(10), 2983. https://doi.org/10.3390/nu12102983 (4)
Dabke, K., Hendrick, G., & Devkota, S. (2019). The gut microbiome and metabolic syndrome. The Journal of clinical investigation, 129(10), 4050–4057. https://doi.org/10.1172/JCI129194 (2)
Saklayen M. G. (2018). The Global Epidemic of the Metabolic Syndrome. Current hypertension reports, 20(2), 12. https://doi.org/10.1007/s11906-018-0812-z (1)
