Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής και η νόσος Covid-19
Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής και η νόσος Covid-19
Τον Οκτώβριο του 1980 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καθιέρωσε την 16η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής με κύριο στόχο τον περιορισμό της πείνας στον πλανήτη.. Καίριο ζήτημα όλων είναι να εξαλειφθεί η πείνα και να τρώμε ποιοτικά ιδίως τώρα που η πανδημία covid-19 πλήττει ολόκληρο τον πλανήτη με αποτέλεσμα την κατάρρευση της οικονομίας και την στροφή του ανθρώπου σε ‘φθηνά’ μη θρεπτικά τρόφιμα.
Η τροφή και το νερό είναι ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο κι επίσης η διατροφή που επιλέγει κάποιος να ακολουθήσει επηρεάζει τον τρόπο ζωής του. Είναι γεγονός πως η έλλειψη φαγητού υπάρχει για ένα μεγάλο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού παρόλο που τα τρόφιμα βρίσκονται σε αφθονία και θα μπορούσαν να καλύψουν την ανάγκη επισιτισμού όλων των ανθρώπων.
Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία ορίζονται ως ανώμαλη ή υπερβολική συσσώρευση λίπους που παρουσιάζει κίνδυνο για την υγεία. Ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) άνω των 25 ορίζει το υπέρβαρο και πάνω από 30 την παχυσαρκία. Το ζήτημα της παχυσαρκίας έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας και το 2017 πάνω από 4 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από τις επιπλοκές της.
Σήμερα περισσότεροι άνθρωποι είναι παχύσαρκοι παρά ελιποβαρείς σε κάθε περιοχή εκτός από την υποσαχάρια Αφρική και την Ασία. Κάποτε το πρόβλημα υπήρχε μόνο στις χώρες με υψηλά εισοδήματα. Τώρα όμως το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία αυξάνονται δραματικά σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος και ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές [1].
Διατροφική προφύλαξη
Η παχυσαρκία και οι χρόνιες ασθένειες που σχετίζονται με αυτήν (διαβήτης, μεταβολικό σύνδρομο και καρδιαγγειακές παθήσεις) προδιαθέτουν σε μία σοβαρή νόσηση COVID-19. Αυτό συνδέεται με τη χρόνια φλεγμονή, την ανοσορυθμιστική δυσλειτουργία, το οξειδωτικό στρες, την ενδοθηλιακή δυσλειτουργία. Υπάρχουν επίσης δεδομένα που υποδεικνύουν ότι ο λιπώδης ιστός είναι χώρος αποθήκευσης ιών. Η υιοθέτηση καλών διατροφικών συνηθειών και μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή είναι γνωστό ότι είναι εξαιρετικά σημαντικά για την πρόληψη και τη θεραπεία της παχυσαρκίας. Δυστυχώς, η πανδημία του COVID-19 οδήγησε σε μια βαθιά αλλαγή στη διατροφική συμπεριφορά, ακόμη και μεταξύ των κατοίκων των μεσογειακών χωρών, των οποίων η διατροφή θεωρείται πρότυπο καλής διατροφής. Η απομόνωση στο σπίτι έχει συχνά συσχετιστεί με την υπερκατανάλωση επεξεργασμένων προϊόντων διατροφής και η πρόσβαση σε φρέσκα τρόφιμα είναι λίγο πιο δύσκολη. Επιπλέον πολλοί άνθρωποι σταμάτησαν να ασκούνται κι άρχισαν να κάνουν καθιστική ζωή . Το καλύτερο διατροφικό μοντέλο εξακολουθεί να θεωρείται η μεσογειακή διατροφή ή η δίαιτα DASH. Αυτές οι δίαιτες βασίζονται σε φρέσκα μη επεξεργασμένα φυτικά τρόφιμα, όπως λαχανικά (συμπεριλαμβανομένων των σπόρων των οσπρίων), φρούτα και προϊόντα ολικής αλέσεως .Τα φυτικά προϊόντα (φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί και ελαιόλαδο) που αποτελούν τη βάση της μεσογειακής διατροφής αποτελούν σημαντική πηγή βιοδραστικών πολυφαινολικών ενώσεων. Ειδικά τα φλαβονοειδή και οι μεταβολίτες τους, προάγουν την υγεία, ειδικά σε καρδιαγγειακές και μεταβολικές διαταραχές . Λόγω των αντιοξειδωτικών, αντιφλεγμονωδών και αντιπηκτικών ιδιοτήτων τους, γίνονται ακόμη πιο σημαντικά μπροστά στη σοβαρή φλεγμονώδη και προθρομβωτική κατάσταση που σχετίζεται με τον COVID-19 και
- Μετριάζουν την ανοσοαπόκριση,
- Αυξάνουν την αντιοξειδωτική άμυνα,
- Βελτιώνουν την αγγειακή αντιδραστικότητα και
- Μειώνουν τη φλεγμονή των ιστών και την κυτταρική διήθηση.
Στη διατροφική προφύλαξη «κατά του covid», συνιστάται ο περιορισμός της κατανάλωσης κρέατος και ζωικών λιπών, αφού το κορεσμένο λίπος συμβάλλοει στην ανάπτυξη φλεγμονής. Τα τρόφιμα που πρέπει να ενσωματωθούν στη διατροφή περιλαμβάνουν γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλά λιπαρά, φυτικά λίπη (εκτός από τα τροπικά λίπη-καρύδα και φοινικέλαιο) και ιχθυέλαιο, το οποίο περιέχει ακόρεστα λιπαρά οξέα με αποδεδειγμένα ανοσορρυθμιστικά αποτελέσματα. Τα ω-3 και τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα στα θαλασσινά (οστρακοειδή, φύκια και ψάρια) και ο λιναρόσπορος επίσης ενεργούν θετικά στο ανοσοποιητικό. Τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα που υπάρχουν στο ελαιόλαδο και στους ξηρούς καρπούς, έχουν αντιοξειδωτικές, αντιβακτηριακές και αντιιικές επιδράσεις . Η πρόταση επίσης συνιστά την αποφυγή του αλατιού και αντικατάστασή του με βότανα και μπαχαρικά και τον περιορισμό στην κατανάλωση της ζάχαρης. Ο ψευδάργυρος και οι βιταμίνες C, D και A, η επαρκής ενυδάτωση του σώματος επίσης έχουν ευεργετική δράση .
Δεν πρέπει να ξεχνάμε τις ανάγκες της ψυχικής μας υγείας. Το συνεχές στρες διαταράσσει τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα προ-φλεγμονωδών κυτοκινών. Διάφορες τεχνικές όπως ο διαλογισμός και οι ασκήσεις αναπνοής μπορούν να είναι χρήσιμες για τη μείωση του στρες και των επιπέδων φλεγμονωδών κυτοκινών [2].
Πως αυτό μας επηρεάζει στην εποχής της πανδημίας του COVID-19;
Ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων που αναφέρονται παγκοσμίως είναι τώρα σχεδόν 197 εκατομμύρια και ο αριθμός των αθροιστικών θανάτων είναι 4,2 εκατομμύρια (έως 1 Αυγούστου 2021). Αυτή τη στιγμή επικεντρωνόμαστε κυρίως στη διατήρηση μιας ασφαλούς απόστασης από τους άλλους, στο πλύσιμο των χεριών μας και στη χρήση μάσκας και το ζήτημα των επιπτώσεων της διατροφής και των παραγόντων κινδύνου που εξαρτώνται από τη διατροφή παραμένει εκτός του κέντρου της προσοχής. Ωστόσο, πολλές μελέτες δείχνουν ότι η διατροφή μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην πορεία του COVID-19 [2].
Οι ασθενείς που αναρρώνουν από τη νόσο COVID-19 εμφανίζουν υποσιτισμό , χαμηλή φυσική λειτουργία και λειτουργική ικανότητα που οδηγεί σε μειωμένη ικανότητα εκτέλεσης δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής τους. Στις μακροπρόθεσμες συνέπειες της μόλυνσης από COVID-19 περιλαμβάνονται η κόπωση και μυϊκή αδυναμία ακόμη και 6 μήνες μετά από οξεία μόλυνση από COVID-19. Περισσότερο από το 40% των ασθενών που νοσηλεύτηκαν με COVID-19 ανέφεραν χαμηλότερη ποιότητα ζωής 60 ημέρες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων του COVID-19. Είναι πιθανό οι βαριά νοσούντες που απαιτούν νοσηλεία και εντατική φροντίδα να παρουσιάζουν πιο έντονες σωματικές, λειτουργικές, ψυχολογικές και γνωστικές παρενέργειες. Σε αυτές τις περιπτώσεις η διατροφική υποστήριξη ξεκινά νωρίς στοχεύει στις μεμονωμένες ανάγκες των ασθενών και συνεχίζεται καθ΄ όλη τη διάρκεια της περίθαλψης.
Υπάρχει ανάγκη για έγκαιρη διατροφική παρέμβαση σε βαριά νοσούντες αλλά και σε μη σοβαρά νοσηλευόμενους ασθενείς με σκοπό τον περιορισμό των συμπτωμάτων, την κάλυψη των αναγκαίων θρεπτικών συστατικών όπως και την διατήρηση της άπαχης μάζας .
Ο ρόλος της διατροφής των βιταμινών και των ιχνοστοιχείωνστην επίδρασή τους στο ανοσοποιητικό σύστημα είναι σημαντική και έχει αναφερθεί παραπάνω. Σε μια μικρή μελέτη ασθενών που νοσηλεύτηκαν με νόσο COVID-19 έδειξε έλλειψη βιταμίνης D στο 76% των ασθενών κι έλλειψη σεληνίου στο 42%. Οι Cereda et. Al το 2021 τόνισαν ότι παρόλο που υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν μια σχέση μεταξύ ανεπάρκειας βιταμίνης D και COVID-19, είναι έμμεση κι απαιτούνται συνεχείς δοκιμές για να επαληθευτεί ο ρόλος της βιταμίνης D στην πρόληψη ή και θεραπεία του COVID-19. Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Κλινικής Διατροφής και Μεταβολισμού (ESPEN) συνιστά τη χορήγηση βιταμινών και ιχνοστοιχείωνστις συνιστώμενες ημερήσιες δόσεις σε υποσιτισμένους ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο για λοίμωξηCOVID-19, με σκοπό τη μεγιστοποίηση της θρεπτικής άμυνας κατά των λοιμώξεων [1].
Μαθαίνοντας από τον COVID-19
Η προχωρημένη ηλικία και οι συννοσηρότητες (όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτης, χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις, παχυσαρκία, υπέρταση και καρκίνος) συνδέονται με υψηλότερη θνησιμότητα από την πνευμονία που προκαλεί ο COVID-19 [2].
Υπάρχουν στοιχεία που καταδεικνύουν τον αρνητικό αντίκτυπο του COVID-19 στη διατροφική κατάσταση και τη λειτουργική ικανότητα. Η έγκαιρη κι εξατομικευμένη διατροφική φροντίδα προσφέρει την ικανότητα να αλλάξει η τροχιά της ανάρρωσης.
Μετά τη νοσηλεία για τον COVID-19, πολλοί ασθενείς υποσιτίζονται και μπορεί να γίνουν σαρκοπενικοί, επηρεάζοντας αρνητικά την ανάρρωσή τους, τη φυσική τους λειτουργία και την ποιότητα ζωής. Η διατροφή και φυσικοθεραπεία ως μέρος ενός ολοκληρωμένου μοντέλου φροντίδας έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει την κλινική έκβασή τους. Για να επιτευχθεί αυτό, η διατροφική υποστήριξη πρέπει να είναι εξατομικευμένη στις ανάγκες των ασθενών και να διατηρείται σε όλη τη διάρκεια της περίθαλψης, από την εισαγωγή στο νοσοκομείο έως την έξοδο στο σπίτι, έως ότου επιλυθεί ο υποσιτισμός και η σαρκοπενία και να αποκατασταθεί η φυσική λειτουργία [1].
Η διατροφική υποστήριξη πρέπει να περιλαμβάνει επαρκή πρόσληψη όλων των θρεπτικών συστατικών ιδίως πρωτεϊνών, ω-3 λιπαρών οξέων, μικροστοιχείων (σελήνιο και ψευδάργυρο) και βιταμινών D και C [2].
Βιβλιογραφικές πηγές
1.Cereda E, Clavé P, Collins PF, Holdoway A, Wischmeyer PE. Recovery Focused Nutritional Therapy across the Continuum of Care: Learning from COVID-19. Nutrients. 2021 Sep 21;13(9):3293. doi: 10.3390/nu13093293. PMID: 34579171; PMCID: PMC8472175.
2.Skrajnowska D, Brumer M, Kankowska S, Matysek M, Miazio N, Bobrowska-Korczak B. Covid 19: Diet Composition and Health. Nutrients. 2021 Aug 27;13(9):2980. doi: 10.3390/nu13092980. PMID: 34578858; PMCID: PMC8472186.
